بررسی اپیدمیولوژی بیماری سل در دام های کشتاری کشتارگاه های استان همدان در سال ۹۰-۱۳۸۹و برآورد میزان خسارات اقتصادی این بیماری به صنعت دامپروری استان همدان

مقدمه و هدف :عامل مسببه سل گاوی مایکو باکتریوم بوویس ( راسته اکتینو میستال ، خانواده مایکو باکتریاسه و جنس مایکوباکتریا ) است . بیماری سل در گاو با ایجاد توبرکلهای پیشرونده در اندامهای مختلف بدن مشخص می گردد . علاوه بر گاو ، انسان ، بز و خوک نیز نسبت به آلودگی با عامل مسبب سل گاوی حساس بــوده و گوسفنــــد و اسـب نوعی مقاومت طبیعی را نشان می دهند . در گاو منشا اصلی آلودگــــی گاوهـای آلوده می باشــند . میکــروب سـل از طـریق هــوای تنفســی ، خلط ، مدفــوع ( هم از طریق جراحـــات روده ای و هم از طریق خلط بلع شده از جراحات ریوی ) ، شــیر، ادرار، ترشحات رحــمی و واژن و همــچنین از طریق ترشحــات عقــده های لنـفی باز شده به محیـط دفع می شود. بیماری سل گاوی از نقطه نظر بهداشت عمومی در جوامع انسانی نیز حائز اهمیت است . راحتی و فراوانی انتشار عامل مسبب بیمــاری سـل از حیوانات به انســان ، خصوصاً در محیطهایی که بیماری سـل گاوی تحت کنترل نمیباشد ، میتواند این بیـماری را به یک بیـماری مشترک مهم تبدیل نماید . آلودگـی به عامل سل در انسانها بواسطه نوشیـــدن شیر آلوده در بچه ها ایجاد می شود . البته انتقال آلودگـی میتواند از راه تنفسی نیز صورت میگیرد. با پاستوریزاسیون شیر خطر انتقال آلودگی میتواند تقریباً بطــور کامل از بین برود . همچنین ابتلاء به بیماری سـل در بین حیوانات باغ وحــش اهمیت بعد بهداشـت و سلامت عمومی جوامع انســانی را بیشتر می سازد.با توجه به اهمیت این بیماری در حیوانات اهلی مانند گاو بز و گوسفند که منبع اصلی پروتئین برای انسان محسوب می گردد، از طرفی زئونوز بودن این بیماری و اهمیت بهداشتی آن در جوامع انسانی ، ضرورت بررسی اپیدمیولوژی این بیماری را در استان همدان دو چندان می کند. مواد و روش کار:درطی سال 1389 دامهای کشتارشده 8 شهرستان استان همدان شامل فامنین،ملایر،نهاوند، تویسرکان، بهار، اسدآباد، کبودرآهنگ و رزن از نظر اپیدمیولوژی بیماری سل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج و بحث:بیشترین دام کشتار شده مربوط به شهرستان بهارو کمترین مربوط به شهرستان رزن می باشد. بیشترین موارد آلودگی به علت سل و بیماریهای عفونی به ترتیب مربوط به شهرستانهای بهارو ملایر در گاو و گوسفند گزارش شد.  تعداد لاشه های ضبطی گاو و گوساله که علت ضبط آنها به ترتیب بیماری سل و بیماریهای عفونی بوده، 40 و 148 عدد لاشه بوده است. تعداد کبدها و ریه های ضبطی گاو و گوساله بعلت سل، به ترتیب 21 و 28 عدد وتعداد ریه های ضبطی گوسفند و بزبعلت سل، 8عدد گزارش شد، در حالیکه کبد ضبط شده گزارش نشد. حداکثر میزان آلودگی سل گاوی که سبب حذف لاشه گردید مربوط به بهمن ماه (2323/6 :25/0%) وحداقل آن مربوط به اردیبهشت ماه (2195/1 : 04/0%) بوده است، در صورتیکه آلودگی سل گوسفندی و بزی در سراسر سال گزارش نشد. بیشترین موارد ضبط کبد و ریه گاو در اثر سل به ترتیب مردادماه (9عدد) و شهریورماه (12 عدد) بوده است. همچنین تعداد لاشه های ضبطی بعلت بیماری های عفونی397 عدد گزارش شد: (221عدد گوسفند، 28 عدد بز و 148 عدد گوساله – گاو). بیشترین موارد ضبط لاشه گاومربوط به بهمن ماه (148/21 :18/14%)، گوسفند مربوط به مهرماه (221/25 :31/11% و بز مربوط به شهریورماه ( 28/6 :42/21%%) بوده است.  از مجموع 27919 راس گاو و گوساله کشتاری، در مجموع 72973 کیلوگرم، لاشه ضبط گردید(40لاشه بعلت سل و 148 لاشه بعلت بیماریهای عفونی). از مجموع 13472 راس بز کشتاری، در مجموع 1238کیلوگرم لاشه ضبط گردید (28 مورد بعلت بیماری های عفونی). از مجموع 94092 راس گوسفند کشتاری، درمجموع 14873 کیلوگرم لاشه ضبط گردید (221 مورد بعلت بیماری های عفونی).  با توجه به آمار و ارقام این مطالعه درخصوص ضبط لاشه و قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفند یا گاو در بازار کشور، میزان خسارات اقتصادی این بیماری رقمی چشمگیر محاسبه خواهد شد.